بررسی سبک‌شناسانۀ غزلیات نظام وفا

نظام وفا ادیب توانای معاصر، در گونه‌های مختلف ادبی اعم از نامه‌نگاری، سفرنامه‌نویسی، نمایشنامه‌نویسی، مقاله‌نویسی و امثال آن، به شکل منظوم و منثور، طبع‌آزمایی کرده است، اما آنچه نظام را زبانزد خاص و عام کرده، غزلیات شیرین و لطیف اوست که با زبانی روان، بیانگر اندیشه‌ها و احساسات پاک شاعر است. رنگ عشق و مضامین مرتبط با آن، بر دیگر مضامین شعری در غزلیات نظام غلبه دارد که دل پاک و زبان صاف شاعر باعث شده گاه رنگ وقوع‌گویی و واسوخت‌گرایی به خود بگیرد. وطن‌دوستی، اشاره به ناپایداری جهان، توصیه به اخلاق، پاکدامنی و دین‌مداری و افتخار به شاعری، از دیگر مضامین رایج شعری اوست. شاعر زبان رسمی دوران خود را به کارمی‌گیرد و کمتر از دستور زبان و زبان کهن استفاده می‌کند. وی بیشتر فنون بیان و بدیع را به کار ‌می‌گیرد و از این میان به گونه‌های مختلف تشبیه، به‌ویژه تشبیه تفضیل و گونه‌های متنوع مرتبط با تکرار، مانند عکس، تصدیر، واج‌آرایی و جناس، علاقۀ بیشتری نشان ‌می‌دهد. نگارنده می‌کوشد در این مقاله برای اولین بار، ویژگی‌های سبکی غزلیات نظام وفا را در سه سطح زبانی و ادبی و فکری آشکار کند تا جایگاه شاعری او را بهتر از قبل مشخص کند و نشان دهد شاعر با وجود پیروی از بزرگانی همچون سعدی و حافظ، خود نیز ابتکاراتی دارد که می‌تواند شایستگی‌ها و برجستگی‌های او را در بین شاعران هم‌عصر خویش آشکار کند.